Eşiktekiler Gecekondu Folklorunda; İnsan - Zaman - Mekan

Eşiktekiler, gecekonduları anlatıyor. Ama pek de alışık olmadığımız bir pencereden bakarak. Gecekondu üzerine düşünüldüğünde akla ilk gelen, yoksulluk, arabesk, kent çeperleri, öteki, göç, suç oranı, istihdam sorunu, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, kentsel dönüşüm gibi konulardır. Ancak bunlar tartışılırken gecekondularda yaşayan geleneksel kültür, çoğu zaman görmezden gelinir. Oysaki gecekondu yaşamı, kente sığamayan kültürel kodların aktarım mekânı olarak, günümüzde yaşayan zengin kültürel mirasa ev sahipliği yapar. Örneğin hemen hemen her evin bahçesinde bulunan tandırlarıyla geleneksel damak tadını ve imece kültürünü yaşatır. Gecekondularda bahçelerindeki atadan kalma tohum ve çekirdeklerden büyütülmüş meyve ağaçlarıyla, köyden getirilen ürünleriyle doğayla uyum içinde bir yaşam sürdürülür. Cemrelerin düştüğünü takvime bakmaksızın fark edebilen, güneşin hareketleriyle zamanı anlayabilen kadınlarıyla, gecekondu zamanı döngüseldir. Ayrıca bu mekânlarda sözlü kültür ürünlerini belleklerinde saklayan ve çocuklarına al karısının, Nardaniye Hanım'ın, Küllü Fatma'nın masallarını anlatan hikâye anlatıcılarına da rastlamak mümkündür. Gecekondu sokakları, çocukların açık alanlarda çelik çomak, met, yakar top gibi geleneksel çocuk oyunlarını oynayabildikleri nadir mekânlardandır. Halihazırda kentte yaşamadığı düşünülen kültürel miras, kente gecekonduların gözünden baktığımızda görünür hale gelir. Bu nedenle gecekondu yaşamı halk bilimsel bir incelenmeyi hak etmektedir. Ne var ki, gecekondular son yıllarda yerlerini hızla çok katlı apartmanlara bırakmaktadır. Bu değişim, doğal olarak gecekondularda yaşanan geleneksel kültürü de farklı bir bağlama taşımaktadır. Bu bağlamda Ankara Yükseltepe ve Başpınar mahallelerinde yapılan alan araştırması sonuçlarını akademik, insanî ve mekânsal bir dönüşüm hikâyesi olarak ele alan bu kitap, kaynak kişilerin deyişiyle 'bir gecede konan evlerin bir günde uçurulduğu' bir dönemin hikâyesini insan, zaman ve mekân bağlamında çözümlüyor.