Eski Türkçenin Söz Dizimi

Bir dilde söylenmesi mümkün olan cümlelerin sayısı son- suzdur. Cümle ve kelime gruplarına ilişkin kalıplar ise si- nırlıdır. Bütün cümleler sınırlı sayıdaki söz dizimsel kalıp- ların genişlemesiyle oluşur. Söz diziminde görev alan bütün unsurlar belli kural ve kalıplara göre bir araya gelir. Bu kurallar Türk dilinin ilk dönemlerinden günümüze ge- linceye kadar bazı şekil ve anlam değişikliklerine uğra- mıştır. Bu çalışmada Eski Türkçeye ait bu söz dizimi kural- ları gelişim aşamalarıyla verilmek istenmiştir. Araştırma alanı olanı olarak belirlenen Eski Türkçe, Türk dilinin Tuna ve İdil Bulgarcası dışındaki bütün lehçe ve şi- velerinin ortak yazı dilidir. Köktürk, Uygur ve Karahanlıla- rın hakimiyet sahalarında varlık gösteren Türk soylu ka- vimlerin taşa ve kâğıda üç ayrı alfabe ile yazdıkları metin- ler Eski Türkçe adı altında incelenir. Saha ve medeniyet çevreleri ayrılıklarından kaynaklanan birkaç küçük farklılı- ğı dikkate almazsak Köktürk, Eski Uygur ve Karahanlı Türkçesi gramer bakımından tek ve ortak bir yazı dilidir. Bu ortak yazı dilinin söz dizimsel niteliklerini ortaya koymak Türk dili ve tarihi için son derece önemlidir. Dil ve onun kullanım şekli, toplumun kimliğini ortaya koyar. Bu çalışmada, Türk milletinin dil mantığıyla şekil- lenmiş Eski Türkçeye bağlı söz dizimsel kurallar, eğilimler ve bu döneme özgü istisnaî söz dizimsel durumlar ortaya konmuştur. Cümle ögeleri, kelime grupları ve cümle ya- pılarına bağlı olarak Eski Türkçenin ifade gücü, cümle ta- sarruf ve imkânları belirlenmiştir. Eski Türkçe dönemine ait cümleler yapısal-işlevsel söz dizimi yöntemleriyle in- celenmiştir.