Hindistan Mektupları

Muhabir, muharrir ve mütercim S. M. Tevfik Bey, II. Meşrutiyet yıllarında İstanbul'dan başlayarak Güney Asya'ya uzanan geniş coğrafya üzerinde, deniz ve kara yolculukları yaparak, yıllar süren bir seyahate çıkmıştır. Gözlemlerini İslâm âleminin o sırada içinde bulunduğu duruma dair tespitleriyle harmanlayarak, kendisinin de yazı işleri heyetinde yer aldığı ve son dönem Osmanlı matbuatının önemli mecralarından olan Sebîlürreşâd dergisinde Hindistan Mektupları adıyla neşretmiştir. Yolu tarih ve sosyolojiyle kesişen hemen herkes için eşi bulunmaz bir kaynak niteliğindeki Hindistan Mektupları, her şeyden önce Osmanlı Devleti'nin son asrında ortaya çıkan düşünce akımlarının İran, Irak, Afganistan ve Hindistan güzergâhındaki aksiyoner sözcüleri ve bunların kendi aralarında kurdukları ilişkilerdeki kayıp halkalara dair önemli bilgiler vermektedir. Şahitlik ettiği çağı ve çok geniş bir coğrafyayı siyasi ve toplumsal veçheleriyle yeniden düşündüren ayrıntılı tablolar çizerek, çarpıcı betimlemeler yapan mektupların satır aralarında, konu edilen ülke ve halkların sosyokültürel yapılarıyla ilgili ilginç ve esaslı ipuçları bulunmaktadır. Şimdiye kadar müstakil bir eser şeklinde derlenip yayımlanmayan Mektupları, imparatorluk çağlarının kapanmakta olduğu bir zamanın eşiğinde, I. Dünya Savaşı'nın hemen öncesinde Anadolu, Ortadoğu ve Güney Asya'daki sosyokültürel, siyasi ve ekonomik duruma ışık tutan önemli bir kaynaktır. S. M. Tevfik'in, Hindistan seyahati sırasında yazdığı meşhur mektuplarını, dünya Müslümanlarının “uyudukları uykudan ne uyanacakları” sorusuyla bitirmesi, günümüzden bakınca dâhi oldukça ibret vericidir. II. Meşrutiyet yıllarında İstanbul merkezli Türkçe ve Farsça matbuatın önemli profillerinden olan Seyyid Muhammed Tevfik Hemedanî'nin, yaklaşık bir asır ‘meçhul' kalmış biyografisini tüm yönleriyle aydınlatan Ekrem Saltık tarafından müstakil bir eser olarak hazırlanıp literatüre kazandırılan Hindistan Mektupları, 20 yüzyıl başındaki yerleşik dünya düzeni ve siyasetine dair tarihi ve sosyolojik çalışmalara önemli katkılar sağlayacaktır.